Nghệ thuật làm đèn lồng Hội An: Tinh hoa nghệ thuật thủ công

Lồng đèn Hội An (Quảng Nam) là biểu tượng cho sự kết hợp văn hóa giữa Việt Nam và các quốc gia như Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ,... góp phần tạo nên bản sắc riêng biệt cho thương cảng Hội An từ hơn 400 năm trước. Nền văn hóa Hội An, trong đó có lồng đèn, là thành quả của quá trình giao thoa giữa các nền văn hóa này. Hình dáng và giá trị độc đáo của lồng đèn đã trở nên nổi tiếng, như một sản phẩm mà Hội An tạo ra nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt và cuộc sống. Hãy cùng Đất Việt Tour tìm hiểu nghệ thuật làm đèn lồng khi du lịch Hội An qua bài viết dưới đây.

Lịch sử làm đèn lồng Hội An

Đèn lồng xuất hiện ở Hội An vào cuối thế kỷ XVI. Nghề làm đèn lồng tại Hội An đã có lịch sử kéo dài 400 năm. Dưới bàn tay tài hoa và sự cẩn trọng, tỉ mỉ của các nghệ nhân, những chiếc đèn lồng ngày càng trở nên tinh xảo và mang hồn của người làm ra. Kỹ thuật chế tác lồng đèn được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, và dần dần, lồng đèn trở thành một phần quan trọng trong cuộc sống của họ. Hiện nay, Hội An có 32 cơ sở sản xuất và kinh doanh lồng đèn, sản phẩm này không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn được xuất khẩu sang châu Âu và châu Mỹ. Đèn lồng Hội An là biểu tượng của sự sáng tạo nghệ thuật, chứa đựng tài hoa của các nghệ nhân qua bao thăng trầm lịch sử, đồng thời góp phần quảng bá hình ảnh con người Hội An đầy sự sáng tạo.

Đèn lồng xuất hiện ở Hội An vào cuối thế kỷ XVI (Ảnh: Sưu tầm)

Khi màn đêm buông xuống, Hội An trở nên lung linh với ánh đèn lồng tỏa sáng khắp mọi ngả đường, trước cửa nhà, đặc biệt là trong các dịp lễ hội lồng đèn, Tết cổ truyền và nhiều sự kiện trong năm. Theo nhiều tài liệu, người có công lớn trong việc khôi phục lồng đèn là nghệ nhân Huỳnh Văn Ba, người đầu tiên tái hiện và tạo hình lại chiếc đèn lồng khung tre bọc vải như ngày nay. Tài năng của ông đã được người Nhật chú ý và ông trở thành nghệ nhân đầu tiên của Hội An được mời sang Nhật để giới thiệu về cách làm lồng đèn.

Tinh hoa nghệ thuật thủ công làm đèn lồng Hội An

Các bước tạo nên một chiếc đèn lồng nghệ thuật

Quy trình làm lồng đèn truyền thống gồm hai bước chính: tạo khung tre và bọc vải. Tre được ngâm trong nước muối khoảng 10 ngày để chống mối mọt, sau đó phơi khô, chẻ ra và vót thành từng nan mỏng tùy theo kích thước của từng loại đèn. Các nan tre được gắn vào hai vòng gỗ ở hai đầu và kết nối với nhau bằng dây dù. Người thợ sau đó sẽ điều chỉnh bằng tay để tạo ra khung đèn cân đối. 

Ảnh: Sưu tầm

Phần vải, thường là vải xoa hoặc lụa tơ tằm với nhiều màu sắc, có độ bền cao để không bị rách khi căng, sẽ được cắt thành từng mảnh theo kích thước của đèn. Vải sau khi cắt sẽ được phết keo và dán lên khung. Việc căng vải đòi hỏi sự khéo léo, đặc biệt ở những chỗ cong để vải được căng đều và không bị nhăn. Khi vải đã được dán xong, người thợ sẽ dùng kéo cắt tỉa gọn gàng và gắn chuôi đèn vào khung. Chuôi đèn làm từ sợi tơ nhân tạo và gắn với viên bi gỗ. Ngày nay, các nghệ nhân đã sáng tạo ra những mẫu lồng đèn có thể xếp gọn, dễ dàng mang theo khi di chuyển xa.

>>>Gợi ý: French House Restaurant Hội An - Điểm đến ẩm thực cho đoàn khách du lịch

Trang trí lồng đèn nghệ thuật

Đây là giai đoạn cuối cùng và quan trọng nhất để hoàn thiện một chiếc đèn lồng, nơi các nghệ nhân tự tay vẽ và trang trí để tạo nên sản phẩm hoàn chỉnh. Theo các nghệ nhân, từ lúc bắt đầu vót nan tre cho đến khi dán xong lồng đèn mất khoảng 4 ngày, trong đó có đến 3 ngày dành cho việc vẽ và trang trí. Với tinh thần làm việc chăm chỉ và sự sáng tạo không ngừng, nhiều nghệ nhân tâm huyết luôn nỗ lực đổi mới sản phẩm, áp dụng các nguyên liệu thân thiện như cườm, vải hoa, sắt, mây, gỗ, vải bóng nhiều màu sắc, cùng các loại sợi nhân tạo để đan kết và bọc đèn, làm cho đèn lồng ở phố Hội ngày càng đa dạng và hấp dẫn hơn.

Quy trình trang trí đèn lồng (Ảnh: Sưu tầm)

Dù nhìn bề ngoài có vẻ đơn giản, nhưng quá trình tạo ra một chiếc đèn lồng đẹp và hoàn thiện đòi hỏi sự tỉ mỉ trong từng công đoạn, từ thiết kế hình dáng, chọn lựa nguyên liệu, màu sắc đến việc trang trí và lắp ghép kỹ thuật. Người thợ phải có lòng đam mê với nghề, yêu thích sáng tạo và biết cách gửi gắm tâm hồn vào từng sản phẩm để mỗi chiếc đèn lồng trở thành một tác phẩm nghệ thuật thực sự.

Ngày xưa, đèn lồng chỉ đơn giản là tre bọc vải với các họa tiết trang trí quen thuộc và mộc mạc. Ngày nay, ngoài những họa tiết truyền thống, các nghệ nhân còn sáng tạo thêm nhiều hình vẽ phong phú như chim muông, cảnh vật sinh động, mang giá trị thẩm mỹ cao. Việc làm đèn lồng đòi hỏi tính nghệ thuật rất cao, vì vậy hiện nay chỉ có một số ít nghệ nhân có thể tạo ra những chiếc đèn lồng đẹp kỳ diệu, đáp ứng được nhu cầu thẩm mỹ ngày càng đa dạng của khách hàng.

Chương trình “Đêm rằm phố cổ” lung linh với những chiếc đèn lồng

Chương trình “Đêm rằm phố cổ” lần đầu tiên được tổ chức vào năm 1998, tái hiện khung cảnh của Hội An vào đầu thế kỷ XX. Suốt những năm qua, vào đêm 14 âm lịch hàng tháng, phố cổ Hội An lại rực rỡ và huyền ảo dưới ánh sáng của những chiếc đèn lồng.

Không khí “Đêm rằm phố cổ” (Ảnh: Sưu tầm)

Vào những dịp này, các tuyến đường quanh sông Hoài trong khu phố cổ như Trần Phú, Nguyễn Thái Học, Lê Lợi, Nguyễn Thị Minh Khai,  Bạch Đằng,... đều được cấm xe cộ lưu thông từ 16 giờ. Đến 18 giờ, đèn lồng được thắp sáng khắp nơi, thay thế cho ánh đèn điện hàng ngày, tạo nên không gian độc đáo để người dân phố Hội trình diễn nghệ thuật đèn lồng.

Đối với người dân Hội An, nghề làm lồng đèn không chỉ đơn thuần là nguồn thu nhập mà còn là biểu tượng đặc trưng, không thể thay thế, gắn liền với nét văn hóa độc đáo của phố cổ. Liên hệ đến 1800 6700 để Đất Việt Tour hỗ trợ bạn lên kế hoạch cho chuyến du lịch Hội An để trải nghiệm nghệ thuật làm lòng đèn ngay.

Đất Việt Tour

Khám phá tour du lịch miền Trung giá siêu hời: 

• Tour Đà Nẵng | Hội An | Quảng Bình | Huế